Olga Gitkiewicz

Jeden człowiek

Felieton

Musimy zawiesić granty, musimy się wycofać z umów, nie wypłacimy pieniędzy. To będzie - to jest - dla nich i dla nas ogromny zawód. Dlatego, że jeden człowiek tak postanowił.

Właśnie mieliśmy finalizować formalności. W konkursie na grant dla niezależnych mediów lokalnych wybraliśmy 4 redakcje z Wołowa, Trzebnicy, Elbląga i Trzebini. Projekty zapowiadały się świetnie, zakładały rozwój redakcji, szkolenia, bardzo ciekawe treści. Bardzo sobie ten obszar działalności cenimy. Lubimy pracować z redakcjami lokalnymi, bo mają nie tylko dobre pomysły, ale też naprawdę znają swoich czytelników i czytelniczki, są blisko nich. I działają mimo obiektywnie bardzo trudnych warunków. Dlatego od dwóch lat z satysfakcją wspieraliśmy media lokalne w ich pracy.

Tutaj istotna informacja – Instytut Reportażu był operatorem grantów, pieniądze (od siedemdziesięciu do dziewięćdziesięciu tysięcy złotych na jedną redakcję plus budżet szkoleniowy) pochodziły z USAID i były finansowane przez amerykański kongres. Słowo „były” nagle stało się bardzo uprawnione.

Owszem, po zaprzysiężeniu docierały do nas informacje, że Donald Trump chce przeprowadzić audyt udzielanej przez Stany Zjednoczone pomocy. Ale jeszcze w czwartek zostaliśmy zapewnieni, że nie dotyczy to już obowiązujących umów wieloletnich, że działamy przecież w ramach prawa i mamy kontrakty do co najmniej wiosny 2026. W piątek 24 stycznia nagle poinformowano nas, że Biały Dom wydał rozporządzenie wykonawcze zatytułowane Reevaluating and Realigning United States Foreign Aid, które wstrzymuje amerykańską pomoc zagraniczną - wszystkie dotacje i kontrakty, również te trwające.

Lubimy pracować z redakcjami lokalnymi, bo mają nie tylko dobre pomysły, ale też naprawdę znają swoich czytelników i czytelniczki, są blisko nich.

Jest to dla nas sytuacja trudna – musimy poinformować szereg osób, że zawieszamy granty, musimy się wycofać z umów, nie wypłacimy pieniędzy. To będzie dla nich ogromny zawód. Dlatego, że jeden człowiek tak postanowił.

I oczywiście potrzeba weryfikacji jest zrozumiała. Stany Zjednoczone to kraj nierówności, kraj, w którym usługi publiczne zostały zrujnowane. Może Amerykanie i Amerykanki rzeczywiście powinni wiedzieć, czy Kongres sensownie wydaje środki publiczne, a prezydent chce sprawdzić, czy alokacja pomocy jest zgodna z jego polityką zagraniczną. Obawiam się jednak, że wcale nie o to chodzi Trumpowi - nie wiem, czy będzie prowadził jakąkolwiek politykę zagraniczną, skoro jego hasło to „America first”. Pewnie on sam nie wie, o co mu chodzi. Podejmuje populistyczne decyzje, które mu przychodzą do głowy, nawet jeśli ich realizacja wymaga działań w poprzek prawa. Zamrożenie pomocy humanitarnej to przecież niejedyna jego decyzja – wstrzymał też np. szereg programów na rzecz imigrantów, ułaskawił skazanych za szturm na Kapitol.

Stany Zjednoczone i ich pomoc udzielana w ramach USAID to największe wsparcie charytatywne na świecie – w 2023 roku przeznaczyły na pomoc w ponad stu krajach 72 miliardy dolarów. Wydają te pieniądze od początku lat 60., żeby ratować ludzkie życia, zmniejszać ubóstwo, wzmacniać demokrację, przeciwdziałać dezinformacji. Od sześciu dekad taka polityka była zgodna z wizją kolejnych prezydentów i kongresmenów. W 2025 roku amerykański prezydent z Twittera (znanego również jako X) uznał, że musi się tym działaniom przyjrzeć. Tymczasem amerykańskie globalne korporacje (których szefowe i szefowie grzecznie stawili się na zaprzysiężeniu) prowadzą swoje międzynarodowe interesy, psując rynki, omijając płacenie podatków, wykorzystując istniejące luki prawne w celu maksymalizacji zysków. Traktowałam USAID jako swego rodzaju fundusz solidarnościowy, finansowany przez jedną z największych i najbardziej drapieżnych gospodarek świata. Bardzo to było głupie. Nie mam wielkich nadziei na to, że Donald Trump odmrozi nasz program – może i powtarza, że lubi Polskę, ale raczej nie zależy mu na wzmacnianiu mediów niezależnych. Do tego słowa „reevaluating and realigning”, czyli „ponowna ocena i dostosowanie” nie napawają optymizmem.

Od soboty żartujemy sobie, że jesteśmy pierwszymi ofiarami Trumpa w Polsce, ale to nam w ogóle nie poprawia humorów. I oczywiście nie jesteśmy w najgorszej sytuacji.

Trump zablokował pomoc humanitarną na całym świecie, również w rejonach najbiedniejszych i ogarniętych konfliktem, tam, gdzie potrzebne są leki, żywność, woda.

My z naszym programem wspierania mniejszych redakcji jesteśmy o wiele dalej na liście priorytetów i nie zamierzamy z tym polemizować.

Ale nie zmienia to faktu, że mając doświadczenie pracy z niezależnymi mediami, dobrze znamy ich bolączki: kłopoty finansowe i technologiczne, konkurencja ze strony mediów samorządowych i dużych platform cyfrowych. Amerykańskie wsparcie było dla nich bardzo ważne, to w zasadzie paradoks, że płynęło od obcego rządu. Ale polski rząd się tym problemom nieszczególnie przygląda, jak na razie w ramach przygotowywanego przez MKiDN projektu tzw. ustawy medialnej nie przewiduje wprowadzenia funduszu wsparcia mediów lokalnych, choć podobne rozwiązania istnieją w kilku europejskich krajach.

Nie wiem więc, komu tak naprawdę zależy na losie mediów – z wyjątkiem tych publicznych, którymi można politycznie sterować.

Pomóż nam wspierać jakościowe dziennikarstwo

Nie optymalizujemy naszych tekstów pod kątem SEO, nie walczymy o clickbaity i zasięgi. Publikujemy teksty i materiały, których brakuje nam w sieci. Właśnie dlatego stworzyliśmy ten serwis. Chcemy być miejscem, w którym możecie przeczytać wartościowe reportaże, analizy, wywiady i felietony. Nie zarabiamy na tworzeniu tego serwisu, ale chcemy godnie płacić autorom i autorkom, którzy dla nas piszą. Dlatego jeśli doceniasz naszą pracę, prosimy, rozważ drobne wsparcie naszych wysiłków. Dołączając do naszej społeczności w serwisie Patronite pomagasz nam tworzyć jakościowe teksty.

Wspieraj Instytut Reportażu

Może Cię zainteresować

wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 
wspieraj nas na Patronite
 

Grantor

kpo getLogotypesStrip